رسول پاپا یی/روزنامه ارمان 26آذر ماه 90
آ موزش و پرورش فراگیرترین و گسترده ترین نهاد اجتماعی در همه ی کشور هاست .امروزه دامنه ی گسترش و نفوذش هم به اندازه جغرافیا ی کشورها شده است ، دولت ها و مردم هم بیش ازهرزمان دیگری به نقش و تاثیر شگفت آورش در توسعه، رشد ،پویایی یاعقب ماندگی و عدم توسعه و ناکامی ها پی برده اند . این اهمییت و تاثیر گذاری موجب شده تا چگونگی مدیریت و مهندسی نظام آموزشی و توجه به شیوه های نوین آموزشی وتربیتی در کانون توجه برنامه ریزان واولین اولویت های سرمایه گذاری قرار بگیرد و به عنوان مهم ترین بخش تولید فکر و اندیشه به آن نگاه شود .
در نظام های اموزشی پیشرفته بیشترین تلاش و مداقه بر این است که فعالیت های علمی و پژوهشی اصلی ترین برنامه مدرسه ها و کلاس های درس باشد . به راستی این توجه به پژوهش و تحقیق وتاکید براموزش خلاقانه در مدارس ازطرف انان ناشی از چه چیزی است ؟ انان چگونه توانسته ا ند بدون "شعار" "شعور" آموختن بر اساس "پژوهش و ازمایش" را در مدرسه ها ی خود نهادینه کنند و از همان سال های نخستین مدرسه، تولید علم ودانش و نه" بخاطر سپردن اطلاعات" را به بچه ها یاد بدهند ؟
پاسخ ساده است ، در نظام های اموزشی توسعه یافته قبل ازپرداختن به مدارس و ورود به کلاس های درس وارسال بخشنامه و زدن زنگ های نمایشی و ایجاد هفته های تبلیغاتی با عنوان پژوهش ، اعتقاد و باور به پژوهش و تحقیق ومطالعه درتفکرو اندیشه مسئولان و برنامه ریزان و تصمیم گیران نظام آموزشی شکل گرفته است. پژوهش و ایمان به یافته های ان، با روح وجان مدیران عجین شده است وآنان رابه این باورعمیق رسانده که، انچه را که قرار است به معلم ها و مدرسه ها و دانش اموزان برای اجرا بفرستند،ابتدا با کمک معلم ها ی پژوهنده و مدارس و اهل فن مورد پژو هش و تحقیق ومطالعه و محاسبه قراردهند و اگریافته های پژوهشی ان را به خیر وصلاح نظام اموزشی تشخیص داد برای اجرا به مدرسه ها بفرستند و" مصلحت" و "علاقه شخصی" و "سیاست" در نزد انان تسلیم یافته های علمی می باشد. این روحیه پژوهشی و باور به تحقیق ومطالعه موجب شده که تلاش کنند، تا پژوهش و تحقیق و استفاده ازروش های نوین اموزشی اصلی ترین بخش آموزش و پرورش درمدرسه هایشان باشد .
درا ین نظام های آموزشی" معلم خوب" به معلمی گفته نمی شود که هیمنه و اقتدارش سکوتی مرگباربر کلاس حکمفرما کند ،تا از شاگردانش بخواهد بدون" چون و چرا"" پیرو ومطیع" او باشند ، واو متکلم الوحده محورفرایند تدریس باشد .
معلم توانا و خوب درنظام های اموزشی متکی بر پژوهش و تحقیق ،معلمی است که روح وجان شاگردش را بکاود و عواطفش را بشناسد و دانش آموز را محور فرایند تدریس کند و ازانان بخواهد میمون وار وتقلید گونه از او اطاعت نکنند ، معلم خوب در نزد انان ،دانش وتوانایی" طرح مسئله "را برای شاگردانش دارد وانان را درگیر یافتن "پاسخ "هایی برای "مسئله" های مهم ی که در جهان اطراف می گذرد می نماید. معلم خوب از بچه هایش می خواهد، با پژوهش و تحقیق و مطالعه و مشاهده دقیق منطقی ترین و درست ترین راهها و پاسخ ها را در حد دانش وتوان بیابد و معلم در این مسیر تنها "تسهیل کننده "و" راهنمایی "خوب وآگاه برای انان است.
بنابراین اولین تاثیرات وبرکات آموزش پژوهش محور درامرتعلیم وتعلم کودکان ونوجوانان در بهبود وارتقا سطح دانش و دانایی و توانایی"مدیران و معلمان " یک نظام اموزشی اتفاق می افتد زیرا دریک نظام آموزشی متکی بر فعالیت های پژوهشگرانه و" دانش آموز محور" معلم ها تلاش می کنند که دانش ودانایی و اطلاعات خود را بسیار فراتر از محتوای کتاب های درسی ارتقا دهند .
شاید این درک درست از تاثیر عجیب روش های تدریس مبتنی بر" پژوهش" و شیوه های آموزشی متکی بر فعالیت های "علمی و تحقیقاتی" ست که موجب شده که بدانند تنها سخن گفتن و نوشتن و حفظ کردن برای برخوداری از یک نسل متفکر که بتواند در رشد همه جانبه کشور تاثیر داشته باشد کافی نیست. وآموزش پژوهش و ایجاد عادت به تحقیق، درهمان سال های اولیه و در" دوره ابتدایی"جدی گرفته شود و اصلی ترین عنصر آموزشی در دوره ابتدایی محسوب گردد .
پژوهش و عادت به ان در مدرسه ها می تواند بین اموخته هایی که بچه ها انها را "حفظ" می کنند و انچه که در جهان واقع در برابر چشمان اتفاق می افتد" ارتباط منطقی" برقرار کنند . پژوهش این توان را در دنش اموزان ایجاد می کند که با حل کردن مشکلاتشان در اینده شهروندانی" منفعل ومطیع وراکد" نباشند بلکه در جامعه افرادی باشند که همواره شوق یادگیری و ذوق" بهترزیستن" ها را دارند وبه بهبود و بهتر شدن جامعه و جهانی که در ان تنفس می کنند بیندیشند .دانش اموزان را بگونه ای ساخته و پرداخته می کند که در برابر هریک از ندانسته هایش به طرح سوال و تفکر و حل مسئله بپردازد روح اندیشه ورزی را دربچه ها شعله ور می کند.
متاسفانه علی رغم همه ی تلاشهای صورت گرفته درها درنظام اموزشی" ما" همچنان بر مبنای "معلم محوری" می چرخد ومعلم ها کما کان اطلاعات خودرا برای تدریس واحد های درسی کافی می دانند وپژوهش جایگاه کمرنگ وضعیفی در میان معلمان و دانش موزان دارد. و جایگاه پژوهش و توجه به ان در مدرسه ها از کپی صرف از روی کتاب ها یا سایتها فراتر نرفته و همچنان معلم ها در نبود آزمابشگاه و کتابخانه و کارگاه ،متکلم الوحده اصلی ترین محور یادگیری به شمارمی آیند وفقدان پژوهش و تحقیق در فرایند تدریس باعث انباشته شدن اطلاعات و حفظ محوری در ذهن دنش اموزان شده است، بگونه ایکه که درزندگی روزمره ودربرخورد با مشکلات، توانایی و مهارت استفاده از"محفوظات" را برای "حل مشکل" ندارند و وبرخلاف مدارس نظام های آموزشی پیشرفته، همچنان دانش اموزان به هنگام یاد گیری فرصت ازمایش و درک منطقی ازاموخته هارا ندارند.
شوربختانه باید گفت ،در حالی که در کشور های دیگر درسی مانند تاریخ عموما در دل موزه ها و اماکن تاریخی تشکیل می شود، در کشور ما دانش موزان همچنان درسی مانند زمین شناسی رابا مشقت حفظ می کنند بی آن که توانایی تشخیص ساده ترین سنگ های اطرافشان را داشته باشند ،واز ایجاد ارتباط بین انچه که در زندگی روزمره برایشان اتفاق می فتد با اموخته های کلاس های درس ریاضی ناتوان وعاجز می مانند.
نتیجه اینکه برای پر رنگ شدن جایگاه پزوهش و تحقیق در مدارس باید از تغییرنگرش مدیران و مسئولان شروع کرد ، بگونه ای که توجه به پژوهش در مدرسه ها، تنها درسخنان شیک خلاصه نشود بلکه یک باور واصل در برنامه ریز ها وسیاست گذاری ها باشد. دیگراین که، برای ایجاد انگیزه در دانش اموزان و ایجاد عادت به پژوهش در میان کودکان و نوجوانان نیازمند به معلمان اشنا به روش ها و شیوه های تحقیق و پژوهش هستیم ، معلمانی که بتوانند برای دانش اموزان ایجاد" سئوال" کنند و او را در مسیر رسیدن به پاسخ راهنما باشند . بنابر این اموزش معلمان و ارتقا دانش و اگاهی انان به شیوه ها و روش های پژوهشی ض. رورتی انکار نا پذیر است .
این روز ها مسئولان اموزش و پرورش مشغول جشن گرفتن سند تحول بنیادین دراین وزارت خانه هستند . اما متاسفانه در مدرسه ها خبری ازاین ذوق وشوق وتغییری در گفتمان معلمان از معیشت واقتصاد به گفتگو واظهار نظر در خصوص این سند بسیار مهم که معلمان و مدارس در نهایت باید مجری ان باشند دیده نمی شود .
به گفته وزیر آموزش و پرورش قرار است با اجرایی شدن این سند قرار است پژوهش و تحقیق جای حافظه محوری وانباشت اطلاعات را در نظام آموزشی بگیرد . حاجی بابایی گفته است :" یکی دیگر از برنامه‌های دیگری که در آموزش و پرورش صورت خواهد گرفت، رسیدن به کار پژوهشی است؛ کار پژوهشی در کشور کار انتخابی نیست بلکه اضطراری است"
قرار است با اجرایی شدن این سند در آموزش و پرورش هم معلم و هم دانش اموز پزوهند ه باشند و دیگر اموزش و پرورش به فراوانی ساعت و حجم کتاب فکر نکند و به دنبال تفکر و پررنگ شدن ان وکشف استعداد ها ف خلاقیت ها ، و مهارت های بچه ها در مدرسه ها باشد.برای رسیدن به این مهم آموزش و پرورش و دولت باید به دنبال ایجاد بستر مناسب است ،مدرسه ها از فقرازمایشگاه و کتابخانه و سایت های کامپیوتری و کارگاه ووسایل کمک اموزشی، جهت رونق بخشی به پزوهش دربین بچه ها ، در رنج هستند و نیازمند توجه خاص می باشند . معلم ها بدون تردید رکن رکین جهت اجرای هر طرح شیکی هستند اما انان همچنان مهم ترین دغدغه شان حل مشکلات ا قتصادی و معیشتی و شغل دوم وسوم است و فرصت و رمقی برای مطالعه و تحقیق و پژوهش ندارند . ضروری ست برای رسیدن به این هدف مبارک و اندیشه ی میمون یعنی ، حرکت نظام آموزشی از وضعیت " انباشت اطلاعات وحفظ محوری" به" طرح مسئله وپژوهش برای یافتن جواب " نیازمند توجه به تجهیز مدارس و کاستن از دغدغه های معیشتی معلمان هستیم وبدون تعصب باور کنیم تنها نوشته های قشنگ بر روی کاغذ موجب این تحول بزرگ و تغییر مهم نخواهد شد
در نظام های اموزشی پیشرفته بیشترین تلاش و مداقه بر این است که فعالیت های علمی و پژوهشی اصلی ترین برنامه مدرسه ها و کلاس های درس باشد . به راستی این توجه به پژوهش و تحقیق وتاکید براموزش خلاقانه در مدارس ازطرف انان ناشی از چه چیزی است ؟ انان چگونه توانسته ا ند بدون "شعار" "شعور" آموختن بر اساس "پژوهش و ازمایش" را در مدرسه ها ی خود نهادینه کنند و از همان سال های نخستین مدرسه، تولید علم ودانش و نه" بخاطر سپردن اطلاعات" را به بچه ها یاد بدهند ؟
پاسخ ساده است ، در نظام های اموزشی توسعه یافته قبل ازپرداختن به مدارس و ورود به کلاس های درس وارسال بخشنامه و زدن زنگ های نمایشی و ایجاد هفته های تبلیغاتی با عنوان پژوهش ، اعتقاد و باور به پژوهش و تحقیق ومطالعه درتفکرو اندیشه مسئولان و برنامه ریزان و تصمیم گیران نظام آموزشی شکل گرفته است. پژوهش و ایمان به یافته های ان، با روح وجان مدیران عجین شده است وآنان رابه این باورعمیق رسانده که، انچه را که قرار است به معلم ها و مدرسه ها و دانش اموزان برای اجرا بفرستند،ابتدا با کمک معلم ها ی پژوهنده و مدارس و اهل فن مورد پژو هش و تحقیق ومطالعه و محاسبه قراردهند و اگریافته های پژوهشی ان را به خیر وصلاح نظام اموزشی تشخیص داد برای اجرا به مدرسه ها بفرستند و" مصلحت" و "علاقه شخصی" و "سیاست" در نزد انان تسلیم یافته های علمی می باشد. این روحیه پژوهشی و باور به تحقیق ومطالعه موجب شده که تلاش کنند، تا پژوهش و تحقیق و استفاده ازروش های نوین اموزشی اصلی ترین بخش آموزش و پرورش درمدرسه هایشان باشد .
درا ین نظام های آموزشی" معلم خوب" به معلمی گفته نمی شود که هیمنه و اقتدارش سکوتی مرگباربر کلاس حکمفرما کند ،تا از شاگردانش بخواهد بدون" چون و چرا"" پیرو ومطیع" او باشند ، واو متکلم الوحده محورفرایند تدریس باشد .
معلم توانا و خوب درنظام های اموزشی متکی بر پژوهش و تحقیق ،معلمی است که روح وجان شاگردش را بکاود و عواطفش را بشناسد و دانش آموز را محور فرایند تدریس کند و ازانان بخواهد میمون وار وتقلید گونه از او اطاعت نکنند ، معلم خوب در نزد انان ،دانش وتوانایی" طرح مسئله "را برای شاگردانش دارد وانان را درگیر یافتن "پاسخ "هایی برای "مسئله" های مهم ی که در جهان اطراف می گذرد می نماید. معلم خوب از بچه هایش می خواهد، با پژوهش و تحقیق و مطالعه و مشاهده دقیق منطقی ترین و درست ترین راهها و پاسخ ها را در حد دانش وتوان بیابد و معلم در این مسیر تنها "تسهیل کننده "و" راهنمایی "خوب وآگاه برای انان است.
بنابراین اولین تاثیرات وبرکات آموزش پژوهش محور درامرتعلیم وتعلم کودکان ونوجوانان در بهبود وارتقا سطح دانش و دانایی و توانایی"مدیران و معلمان " یک نظام اموزشی اتفاق می افتد زیرا دریک نظام آموزشی متکی بر فعالیت های پژوهشگرانه و" دانش آموز محور" معلم ها تلاش می کنند که دانش ودانایی و اطلاعات خود را بسیار فراتر از محتوای کتاب های درسی ارتقا دهند .
شاید این درک درست از تاثیر عجیب روش های تدریس مبتنی بر" پژوهش" و شیوه های آموزشی متکی بر فعالیت های "علمی و تحقیقاتی" ست که موجب شده که بدانند تنها سخن گفتن و نوشتن و حفظ کردن برای برخوداری از یک نسل متفکر که بتواند در رشد همه جانبه کشور تاثیر داشته باشد کافی نیست. وآموزش پژوهش و ایجاد عادت به تحقیق، درهمان سال های اولیه و در" دوره ابتدایی"جدی گرفته شود و اصلی ترین عنصر آموزشی در دوره ابتدایی محسوب گردد .
پژوهش و عادت به ان در مدرسه ها می تواند بین اموخته هایی که بچه ها انها را "حفظ" می کنند و انچه که در جهان واقع در برابر چشمان اتفاق می افتد" ارتباط منطقی" برقرار کنند . پژوهش این توان را در دنش اموزان ایجاد می کند که با حل کردن مشکلاتشان در اینده شهروندانی" منفعل ومطیع وراکد" نباشند بلکه در جامعه افرادی باشند که همواره شوق یادگیری و ذوق" بهترزیستن" ها را دارند وبه بهبود و بهتر شدن جامعه و جهانی که در ان تنفس می کنند بیندیشند .دانش اموزان را بگونه ای ساخته و پرداخته می کند که در برابر هریک از ندانسته هایش به طرح سوال و تفکر و حل مسئله بپردازد روح اندیشه ورزی را دربچه ها شعله ور می کند.
متاسفانه علی رغم همه ی تلاشهای صورت گرفته درها درنظام اموزشی" ما" همچنان بر مبنای "معلم محوری" می چرخد ومعلم ها کما کان اطلاعات خودرا برای تدریس واحد های درسی کافی می دانند وپژوهش جایگاه کمرنگ وضعیفی در میان معلمان و دانش موزان دارد. و جایگاه پژوهش و توجه به ان در مدرسه ها از کپی صرف از روی کتاب ها یا سایتها فراتر نرفته و همچنان معلم ها در نبود آزمابشگاه و کتابخانه و کارگاه ،متکلم الوحده اصلی ترین محور یادگیری به شمارمی آیند وفقدان پژوهش و تحقیق در فرایند تدریس باعث انباشته شدن اطلاعات و حفظ محوری در ذهن دنش اموزان شده است، بگونه ایکه که درزندگی روزمره ودربرخورد با مشکلات، توانایی و مهارت استفاده از"محفوظات" را برای "حل مشکل" ندارند و وبرخلاف مدارس نظام های آموزشی پیشرفته، همچنان دانش اموزان به هنگام یاد گیری فرصت ازمایش و درک منطقی ازاموخته هارا ندارند.
شوربختانه باید گفت ،در حالی که در کشور های دیگر درسی مانند تاریخ عموما در دل موزه ها و اماکن تاریخی تشکیل می شود، در کشور ما دانش موزان همچنان درسی مانند زمین شناسی رابا مشقت حفظ می کنند بی آن که توانایی تشخیص ساده ترین سنگ های اطرافشان را داشته باشند ،واز ایجاد ارتباط بین انچه که در زندگی روزمره برایشان اتفاق می فتد با اموخته های کلاس های درس ریاضی ناتوان وعاجز می مانند.
نتیجه اینکه برای پر رنگ شدن جایگاه پزوهش و تحقیق در مدارس باید از تغییرنگرش مدیران و مسئولان شروع کرد ، بگونه ای که توجه به پژوهش در مدرسه ها، تنها درسخنان شیک خلاصه نشود بلکه یک باور واصل در برنامه ریز ها وسیاست گذاری ها باشد. دیگراین که، برای ایجاد انگیزه در دانش اموزان و ایجاد عادت به پژوهش در میان کودکان و نوجوانان نیازمند به معلمان اشنا به روش ها و شیوه های تحقیق و پژوهش هستیم ، معلمانی که بتوانند برای دانش اموزان ایجاد" سئوال" کنند و او را در مسیر رسیدن به پاسخ راهنما باشند . بنابر این اموزش معلمان و ارتقا دانش و اگاهی انان به شیوه ها و روش های پژوهشی ض. رورتی انکار نا پذیر است .
این روز ها مسئولان اموزش و پرورش مشغول جشن گرفتن سند تحول بنیادین دراین وزارت خانه هستند . اما متاسفانه در مدرسه ها خبری ازاین ذوق وشوق وتغییری در گفتمان معلمان از معیشت واقتصاد به گفتگو واظهار نظر در خصوص این سند بسیار مهم که معلمان و مدارس در نهایت باید مجری ان باشند دیده نمی شود .
به گفته وزیر آموزش و پرورش قرار است با اجرایی شدن این سند قرار است پژوهش و تحقیق جای حافظه محوری وانباشت اطلاعات را در نظام آموزشی بگیرد . حاجی بابایی گفته است :" یکی دیگر از برنامه‌های دیگری که در آموزش و پرورش صورت خواهد گرفت، رسیدن به کار پژوهشی است؛ کار پژوهشی در کشور کار انتخابی نیست بلکه اضطراری است"
قرار است با اجرایی شدن این سند در آموزش و پرورش هم معلم و هم دانش اموز پزوهند ه باشند و دیگر اموزش و پرورش به فراوانی ساعت و حجم کتاب فکر نکند و به دنبال تفکر و پررنگ شدن ان وکشف استعداد ها ف خلاقیت ها ، و مهارت های بچه ها در مدرسه ها باشد.برای رسیدن به این مهم آموزش و پرورش و دولت باید به دنبال ایجاد بستر مناسب است ،مدرسه ها از فقرازمایشگاه و کتابخانه و سایت های کامپیوتری و کارگاه ووسایل کمک اموزشی، جهت رونق بخشی به پزوهش دربین بچه ها ، در رنج هستند و نیازمند توجه خاص می باشند . معلم ها بدون تردید رکن رکین جهت اجرای هر طرح شیکی هستند اما انان همچنان مهم ترین دغدغه شان حل مشکلات ا قتصادی و معیشتی و شغل دوم وسوم است و فرصت و رمقی برای مطالعه و تحقیق و پژوهش ندارند . ضروری ست برای رسیدن به این هدف مبارک و اندیشه ی میمون یعنی ، حرکت نظام آموزشی از وضعیت " انباشت اطلاعات وحفظ محوری" به" طرح مسئله وپژوهش برای یافتن جواب " نیازمند توجه به تجهیز مدارس و کاستن از دغدغه های معیشتی معلمان هستیم وبدون تعصب باور کنیم تنها نوشته های قشنگ بر روی کاغذ موجب این تحول بزرگ و تغییر مهم نخواهد شد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر